Życie

Szachy – rodzina strategicznych gier planszowych rozgrywanych przez dwóch graczy na 64-polowej, dwukolorowej planszy za pomocą zestawu bierek (pionów i figur). Popularnie, choć nieprecyzyjnie, szachami nazywa się również wspomniane bierki. Przeciwnicy dysponują zestawami bierek w odmiennych kolorach. W skład każdego z nich wchodzi osiem figur: król, hetman (czasami błędnie nazywany damą lub królową), dwa gońce (z niemieckiego nazywane czasami niezbyt poprawnie lauframi), dwa skoczki (zwane też popularnie, lecz błędnie końmi), dwie wieże oraz osiem pionów.

Wartość figur szachowych może być absolutna lub względna. Przy założeniu, że wartość absolutna piona wynosi 1, wartości absolutne figur przedstawiają się następująco:
    * hetman – 9 punktów,
    * wieża – 5 punktów,
    * skoczek lub goniec – 3 punkty.

W konkretnej sytuacji na szachownicy wartość względna jest ważniejsza od wartości absolutnej. Wynika to z tego, iż w określonych przypadkach figury mogą posiadać różne wartości, np. w pozycjach o charakterze zamkniętym względna wartość skoczka przewyższa wartość gońca i odwrotnie - w pozycjach otwartych wartość gońca jest większa niż skoczka (a tym bardziej pary gońców nad parą skoczków). Podobnie dochodzący do pola przemiany pion może mieć wartość o wiele wyższą niż przypisana mu wartość 1 punktu i często może przewyższać wartość np. lekkiej figury.

Król nie ma przypisanej wartości punktowej – jest bezcenny. Jeśli jeden z graczy ma figury o sumarycznej wartości punktowej większej niż drugi, można by twierdzić, że ma przewagę materialną. Jednak nie zawsze musi ona przesądzać o wygranej – czasami decyduje tzw. przewaga pozycyjna. Debata nad wartością skoczków i gońców (również dotycząca kolorów pól, po których poruszają się gońce) również jest natury pozycyjnej i nie ma sensu bez odniesienia do konkretnej sytuacji na szachownicy. Z kolei dwie wieże mają przewagę nad hetmanem, mimo, iż gra tym ostatnim jest z reguły łatwiejsza. Wartości punktowe poszczególnych figur mają charakter umowny i zależą od konkretnej pozycji na szachownicy. Są one jednak dobre dla początkujących szachistów, zwłaszcza przy podjęciu decyzji przy wymianie figur. Wówczas w oparciu o wartości punktowe poszczególnych figur mogą oni stosować następujące reguły:
   1. Jeśli posiadamy przewagę materialną, to powinniśmy dążyć do uproszczenia pozycji (czyli wymiany figur), sprowadzając grę do końcówki.
   2. Wartość punktowa pionka rośnie wraz z tym, jak zbliża się on do pola przemiany.
   3. Wartość skoczka zależy od charakteru pozycji, w zamkniętych pozycjach skoczek (3,4) ma przewagę nad gońcem (3), natomiast w otwartych pozycjach na odwrót (skoczek - 1,7, goniec - 3).
   4. Wartość króla rośnie wraz z tym, im mniej figur pozostało na szachownicy, gdyż w przeciwnym razie byłby on znacznie narażony na bezpośredni atak matowy przeciwnika.


Grę zawsze rozpoczynają białe, co daje im pewną inicjatywę w początkowej fazie partii. Gracze na zmianę wykonują posunięcia swoimi bierkami zgodnie z zasadami ruchu dla danej bierki i jeśli wejdzie ona na pole zajmowane przez przeciwnika, zbija jego bierkę. Szach jest groźbą zbicia króla, która musi być zażegnana przez przeciwnika w następnym posunięciu (króla nie można zbić). Mat, czyli postawienie króla przeciwnika w szachu, przed którym nie ma obrony, kończy partię i oznacza zwycięstwo gracza, którego bierka matuje króla przeciwnika. Remis występuje w przypadku, gdy:
    * gracze uzgodnili taki wynik partii,
    * na planszy wystąpił pat (jedna ze stron nie może wykonać prawidłowych posunięć, a jej król nie jest szachowany),
    * żadna ze stron nie posiada środków niezbędnych do wygranej (choćby teoretycznej),
    * powstała tzw. martwa pozycja, czyli żaden z graczy nie jest wstanie dać mata nawet przy najlepszej grze,
partia zwykle kończy się remisem, gdy:
    * pozycja na planszy pojawiła się trzykrotnie,
    * jedna ze stron daje wiecznego szacha,
    * wykonano pięćdziesiąt posunięć bez ruchu pionem i bicia dowolną bierką.

Programy do gry w szachy są prawie tak stare jak komputery. Bardzo szybko stały się silniejsze od przeciętnych graczy, jednak przez długi czas nie mogły zwyciężyć najlepszych szachistów. W 1996 roku odbył się, składający się z sześciu partii, pojedynek szachowy pomiędzy ówczesnym mistrzem świata Garrim Kasparowem, a skonstruowanym przez firmę IBM, komputerem Deep Blue. Mecz ten zakończył się zwycięstwem Kasparowa, jednak w rewanżu rok później triumfował komputer, co było sporą sensacją w świecie szachowym. W 2003 roku Kasparow ponownie zmierzył się z komputerem, był to Deep Junior. Mecz zakończył się remisem. Z uwagi na liczbę możliwych wariantów gra ta nie została jeszcze rozwiązana, to znaczy nie wiadomo czy istnieje strategia gwarantująca wygraną którejkolwiek ze stron. Dla jednej ze stron musi jednak istnieć strategia pozwalająca uniknąć porażki. Wynika to z tego, że partia szachów musi się zakończyć w skończonej ilości posunięć, ze względu na remis przy trzykrotnym powtórzeniu układu bierek. Zatem jeżeli dla białych istnieje strategia gwarantująca wygraną, to strategia ta jest równocześnie strategią gwarantującą białym uniknięcie porażki. Jeżeli zaś dla białych nie istnieje strategia gwarantująca wygraną, to tym samym istnieje strategia gwarantująca czarnym uniknięcie porażki.