Życie

Piłka nożna (ang. football) – gra zespołowa, najpopularniejsza na świecie dyscyplina sportu. Od 1900 r. dyscyplina olimpijska. Na całym świecie w 2006 roku w rozgrywkach brało udział 265 milionów zawodniczek i zawodników, oraz 5 milionów sędziów należących do 207 lokalnych związków zrzeszonych w FIFA.[1] W meczach piłkarskich uczestniczą dwie rywalizujące ze sobą drużyny. Celem gry jest umieszczenie piłki w bramce przeciwnika. Zwycięża drużyna, która w regulaminowym czasie gry (dwie połowy po 45 minut każda w rozgrywkach seniorów) zdobędzie więcej bramek. Mecze piłkarskie odbywają się na prostokątnym, pokrytym murawą boisku. Rozmiary boiska to 45 m do 90 m szerokości i długości od 90 m do 120 m, lecz boisko nie może być kwadratowe. Od 14 marca 2008 roku każde nowe boisko powinno mieć 105 metrów długości i 65 metrów szerokości. Drużyna piłkarska składa się z 11 zawodników (aby zespół został dopuszczony do meczu musi być ich co najmniej 7). Wśród graczy wyróżniamy bramkarza i graczy z pola: obrońców, pomocników i napastników. Podział graczy z pola na pozycje jest czysto umowny, w aktualnie stosowanych strategiach gry często następuje podczas meczu płynna wymiana między nimi. Bramkarz jest jedynym zawodnikiem, który może dotykać i łapać piłkę rękami, jednak zgodnie z przepisami może to mieć miejsce jedynie we własnym polu karnym. W przypadku dotknięcia piłki przez bramkarza poza polem karnym jest on karany czerwoną lub żółtą kartką (zobacz Wykroczenia i kary) podobnie jak pozostali zawodnicy zagrywający piłkę ręką. Typowa gra piłkarska polega na utrzymywaniu się w posiadaniu piłki tak, aby nie weszła ona w posiadanie przeciwnika, na podaniach piłki nogą lub głową (nie ręką) do partnera z zespołu a następnie kopnięciu jej do bramki przeciwnika. Kontakt fizyczny między graczami zasadniczo jest niedozwolony. Zawodnicy, którzy nie są w posiadaniu piłki, starają się przemieszczać po boisku, próbując znaleźć się w pozycjach ułatwiających wymianę piłki pomiędzy graczami swojego zespołu, a jednocześnie utrudniających grę przeciwnikowi. Piłka nożna jest jedną z szybciej prowadzonych gier. Gra jest zatrzymywana po opuszczeniu przez piłkę boiska lub przerwaniu jej przez sędziego. warto przy tym zauważyć, że inaczej niż np. w piłce ręcznej zegar nie jest zatrzymywany, a czas spotkania dalej płynie. Po jej zatrzymaniu gra jest wznawiana w sposób określony w przepisach.

Mecze rozgrywane są na boisku o szerokości od 45 m do 90 m i długości od 90 m do 120 m. Po przeciwległych stronach boiska na krótszych jego bokach ustawione są bramki o szerokości 7,32 m i wysokości 2,44 m. Piłka powinna mieć obwód nie mniejszy niż 68 cm i nie większy niż 71 cm, a waga powinna wynosić od 396 do 453 gramów. Przy rozpoczęciu meczu ciśnienie powietrza w jej wnętrzu musi wynosić od 0,6 do 1,1 atmosfery (600 – 1100 g/cm²). Każda z drużyn składa się z 11 graczy składu podstawowego (w tym 10 zawodników pola i bramkarz). Do tego drużyny posiadają również zawodników rezerwowych (najczęściej do 7). W trakcie meczu można dokonywać zmian. Ich liczba jest zgodna z wcześniejszymi ustaleniami (mecze towarzyskie) lub ograniczona do trzech w meczach oficjalnych. Raz zmieniony zawodnik nie może się znaleźć ponownie na placu gry. Nie ma ograniczeń co do rodzaju zmian (możliwe jest więc wpuszczenie zamiast bramkarza zawodnika z pola). Ubiór piłkarza nie może zawierać elementów mogących powodować zagrożenie uszczerbku na zdrowiu u pozostałych graczy, takich jak zegarki lub biżuteria. Podczas meczu nie wolno ściągać koszulki (jest to karane żółtą kartką), zabronione jest również jej ściągnięcie celem odsłonięcia drugiej koszulki z ukrytą treścią. Piłkę można uderzać głową, nogą, przyjmować na klatkę piersiową itp., nie wolno jedynie dotykać jej rękami. Zakaz ten nie dotyczy bramkarza w obrębie pola karnego po uderzeniu piłki przez zawodnika drużyny przeciwnej albo własnej (z wyjątkiem zamierzonego podania nogą). Celowe dotknięcie piłki ręką jest karane rzutem wolnym bezpośrednim dla drużyny przeciwnej (lub rzutem karnym, jeśli piłki dotknął zawodnik pola we własnym polu karnym). W zależności od sytuacji, sędzia może dodatkowo ukarać zawodnika, który przewinił upomnieniem lub kartką.

Niebezpieczne zagrania, zwane faulami (ang. foul) są karane rzutami wolnymi lub rzutami karnymi jeżeli faul był w polu karnym dla drużyny zawodnika faulowanego. Za przewinienia związane z niebezpieczną grą, takie jak nakładka (niebezpieczny atak spodnią częścią stopy) czy zbyt wysoko podniesioną nogę, próby obejścia przepisów (podbicie sobie piłki i podanie do swojego bramkarza) przyznawany jest rzut wolny pośredni (nie można zdobyć bramki bez dotknięcia przez innego gracza – również z drużyny przeciwnej). Za większość przewinień – w tym za zagranie piłki ręką – przyznaje się zazwyczaj rzut wolny bezpośredni (z którego można bezpośrednio zdobyć gola). W czasie wykonywania rzutu wolnego żaden z zawodników drużyny przeciwnej nie może stać bliżej niż 9 m 15 cm (10 jardów) od miejsca wykonywania rzutu wolnego. Jeśli przed wykopem któryś z zawodników drużyny przeciwnej znajdzie się w strefie 9 metrów 15 centymetrów, to rzut wolny jest powtarzany, a zawodnik może zostać ukarany upomnieniem lub kartką. Bramka zdobyta z rzutu wolnego zostaje uznana, gdy był to rzut wolny bezpośredni, lub pośredni, ale piłka została dotknięta przez obrońcę drużyny przeciwnej lub kolegę z drużyny. Za niebezpieczne, brutalne lub niesportowe zagranie sędzia może ponadto pokazać zawodnikowi żółtą lub czerwoną kartkę lub ukarać karą minutową (3 minuty, 5 minut) u młodszych zawodników. Czerwona kartka oznacza konieczność opuszczenia placu gry bez możliwości wstawienia nowego zawodnika. Po ujrzeniu czerwonej kartki zawodnik musi udać się do szatni i pozostać tam do końca meczu. Otrzymanie żółtej kartki nie pociąga za sobą większych konsekwencji, aczkolwiek należy pamiętać, że otrzymanie żółtej kartki w momencie, gdy wcześniej dostało się już w danym meczu jedną oznacza automatycznie opuszczenie placu gry. Bramkarz może łapać i wykopywać piłkę, natomiast przeciwnik nie może dotknąć bramkarza, gdy ten jest w polu bramkowym. Jeżeli bramkarz poza polem karnym dotknie piłki ręką może zostać ukarany czerwoną kartką, a drużyna przeciwna będzie wykonywała rzut wolny.

Jeśli piłka po uderzeniu, podaniu lub odbiciu przekroczy boczną linię końcową, sędzia odgwizduje aut (ang. Throw-in). Wznowienie gry następuje przez wyrzut piłki rękoma, zza głowy, przez zawodnika drużyny przeciwnej. Gdy piłka opuści linię końcową boiska za bramką przeciwnika, grę rozpoczyna bramkarz drużyny przeciwnej, ustawiając piłkę w obrębie (najczęściej na linii) pola bramkowego (5 m od linii końcowej wokół bramki). Natomiast gdy któryś z zawodników wybije piłkę poza własną bramkę, wówczas sędzia przyznaje drugiej drużynie rzut rożny (ang. corner), z którego piłka jest wznawiana wykopem z narożnika boiska przez zawodnika drużyny przeciwnej.

Po faulu w obrębie pola karnego sędzia dyktuje rzut karny. Jest to rzut wolny wykonywany z odległości 10 m 98 cm od bramki. W czasie wykonywania rzutu wolnego w polu karnym może znajdować się tylko zawodnik wykonujący rzut karny oraz bramkarz. Do momentu oddania strzału bramkarz nie może wybiec przed linię bramkową, a zawodnicy jego drużyny nie mogą wbiec w pole karne. Rzut karny, może być również rozegrany pomiędzy dwoma zawodnikami z drużyny. Jednak po podaniu, piłka musi potoczyć się do przodu, w kierunku bramki przeciwnika, a zawodnik do którego podanie jest adresowane do momentu rozegrania piłki musi znajdować się poza polem karnym oraz w odległości 9m 15cm. Dozwolone jest dobijanie strzałów, przez wszystkich zawodników. Strzelec rzutu karnego może dobijać, ale tylko jeżeli piłka zostanie rozegrana z innym zawodnikiem (najczęściej bramkarzem drużyny przeciwnej, lub obrońcą. Jeżeli piłka po strzale zostanie odbita od słupka i nie dotknie jej żaden inny zawodnik, strzelec nie może ponownie zagrać piłki. Wykonanie rzutu karnego powinno być płynne, niedozwolone jest markowanie strzału. W przypadku nieprawidłowości, sędzia powtarza wykonanie rzutu karnego. Sytuacja, gdy piłkarz drużyny atakującej w momencie kierowania podania do niego jest na połowie drużyny przeciwnej bliżej linii końcowej bramki, aniżeli dwóch zawodników drużyny broniącej (jednym z nich może być bramkarz), nazywana jest w piłce nożnej spalonym. W szczególności wynika z tego, że na spalonym nie jest piłkarz, który jest za linią obrony, ale nie przekroczył linii połowy boiska. Spalony nie obowiązuje również podczas wyrzutu z autu i rzutu rożnego. W przypadku spalonego sędzia najczęściej kieruje się wskazaniem bocznych arbitrów i – w przypadku odnotowania pozycji spalonej – dyktuje rzut wolny pośredni dla drużyny przeciwnej.

Zasadą, którą często kierują się sędziowie (pomimo braku formalnego nakazu) jest zasada przywileju korzyści. Oznacza ona, rezygnację z odgwizdania, jeśli drużyna pokrzywdzona jest w korzystnej sytuacji. Przykładowo – jeśli podczas wykonywania rzutu wolnego mur wbiegnie w strefę 9,15 m od piłki a mimo to padnie gol, to sędzia nie nakaże powtórzenia rzutu wolnego. Podobnie będzie, gdy nastąpi faul na kartkę, lecz sędzia zdecyduje pokazać się ją po zakończeniu akcji, gdyż pokrzywdzona drużyna pomimo faulu jest w posiadaniu piłki. Lub gdy bramkarz sfauluje napastnika, a ten strzeli bramkę - zostanie ona uznana.

Czas gry wynosi 90 minut (dwie połowy, każda po 45 minut). Sędzia może przedłużyć każdą połowę meczu stosownie do przerw w grze. Po upływie doliczonego czasu gry zwycięzcą jest ta drużyna, która zdobyła więcej bramek. W przypadku rozgrywania meczów systemem ligowym, za wygraną zwycięzca zdobywa 3 punkty (w niektórych ligach 2 punkty), przegrany nie zdobywa żadnego. Remis natomiast obu drużynom daje po jednym punkcie. W systemie ligowym drużyny grają ze sobą każdy z każdym po dwa razy, jednak np. w lidze austriackiej i szkockiej drużyny rozgrywają między sobą po 4 pojedynki. W przypadku, gdy mecze rozgrywane są turniejowym systemem dwumeczów, pierwszy mecz zawsze kończy się po drugiej połowie. Zwycięzcą dwumeczu zostaje ta drużyna, która w dwóch meczach zdobędzie więcej goli. Jeśli okaże się, że obie drużyny zdobyły ich tyle samo, zwycięża drużyna, która strzeliła więcej goli w meczu wyjazdowym. Jeśli powyższe warunki nie wyłonią zwycięzcy, odbywa się dogrywka. Jeśli w przepisowym czasie gry drużyny osiągną wynik remisowy, a konieczne jest wyłonienie zwycięzcy (co ma miejsce w przypadku spotkań rozgrywanych systemem turniejowym bez rewanżów), ma wówczas miejsce trzydziestominutowa dogrywka - 2 połowy po 15 minut. W większości rozgrywek na szczeblu międzypaństwowym obowiązywała do niedawna zasada "złotej bramki" (golden goal), polegająca na tym, że po strzeleniu bramki w dogrywce mecz się kończy, a zwycięzcą zostaje drużyna, którą ją zdobyła. Później na jej miejsce wprowadzono zasadę "srebrnej bramki" (silver goal), polegającej na tym, że zwycięzcą zostaje drużyna, która prowadzi po pierwszej połowie dogrywki. Obecnie odchodzi się od tych zasad na rzecz pełnowymiarowej dogrywki. Jeśli dogrywka nie przyniesie rozstrzygnięcia, wówczas zawodnicy obu drużyn wykonują serię rzutów karnych (po 5 rzutów karnych, każda dla każdej drużyny), a gdy i po nich nie ma zwycięzcy, wykonuje się na przemian po jednym rzucie karnym aż do osiągnięcia zwycięstwa. W serii rzutów karnych piłkarze na przemian wykonują rzuty karne z przepisowej odległości. Żaden gracz nie może oddać więcej niż jednego strzału, chyba, że wszyscy pozostali gracze pola oddali już strzał w serii rzutów karnych. Gola uznaje się, gdy piłka wpadnie do bramki bezpośrednio, po odbiciu od słupka, poprzeczki lub od bramkarza. Nie uznaje się tzw. "dobitek". W niektórych systemach rozgrywek, jeśli dogrywka nie wyłoniła zwycięzcy, nie przewidywano serii rzutów karnych lub ograniczano ich ilość. W takich przypadkach, jeśli wciąż nie było możliwe wskazanie zwycięzcy – sędzia rozstrzygał wynik wykonując rzut monetą.

Zawody prowadzi zespół sędziów: sędzia główny (biegający po boisku), dwaj sędziowie asystenci (biegający poza boiskiem wzdłuż linii bocznych) oraz sędzia techniczny (sygnalizuje zmiany i czas przedłużenia gry). W przypadku braku sędziego technicznego (np. na niższych szczeblach rozgrywkowych)zmiany sygnalizowane są przez jednego z sędziów liniowych, przez uniesienie oburącz chorągiewki. Decyzje sędziego głównego są nieodwołalne. Jedynie sędzia główny podejmuje decyzję. Sędziowie boczni są jedynie pomocnikami, których sugestiami arbiter główny powinien, lecz nie musi się sugerować. Przyjmuje się, że sędzia jest "powietrzem". Znaczy to, że w momencie gdy piłka odbije się od sędziego i przeszkodzi, lub pomoże jednemu z zespołów przeprowadzić skuteczną akcję, gra jest kontynuowana. Dzieje się tak również w przypadku zderzenia sędziego z jednym z graczy, co mogłoby mieć wpływ na przebieg gry. Sędziowie muszą być niezależni, tzn. w meczach międzypaństwowych nie mogą pochodzić z krajów, których drużyny uczestniczą w spotkaniu. Dopuszczalne są zmiany sędziów w trakcie rozgrywek (np. z powodu kontuzji arbitra głównego). Ciekawostką jest to, że FIFA a zamiar wprowadzić w życie przepis dotyczący tego, że na boisku sędziowałoby dodatkowo dwóch arbitrów, którzy staliby za bramkami obu stron.

Piłka nożna jest od wielu lat najpopularniejszą dyscypliną sportową w wielu krajach i ma najbardziej rozbudowane rozgrywki w skali świata. Zasadniczo zawody odbywają się w dwóch systemach: ligowym (tzw. każdy z każdym) oraz pucharowym. Ten pierwszy polega na rozegraniu przez każdą parę zespołów określonej w regulaminie liczby meczów (najczęściej 2) w sezonie i wyłonieniu zwycięzcy (za wygraną przyznaje się przeważnie 3 punkty (kiedyś 2), za remis rywale dostają po 1 punkcie, zaś za porażkę 0 punktów. Zwycięża zespół, który uzyska najwięcej punktów, a w dalszej kolejności decydują mecze bezpośrednie, następnie bilans bramek, a na końcu liczba strzelonych bramek. W systemie pucharowym rozgrywa się mecze tylko między rozlosowanymi w pary zespołami, przy czym do dalszej rundy przechodzi (awansuje) zespół, który okaże się lepszy w bezpośredniej rywalizacji. Istnieją również systemy mieszane. Na przykład podczas Mistrzostw Świata I faza turnieju rozgrywana jest w grupach, w każdej z nich systemem ligowym ("każdy z każdym"), natomiast począwszy od II fazy (od 1/8 finału aż do finału) drużyny grają między sobą systemem pucharowym.

Obecni mistrzowie FIFA:

     * Puchar Narodów Afryki - Egipt (2008)
     * Puchar Azji - Irak (2007)
     * Puchar Narodów Oceanii - Nowa Zelandia (2008)
     * Copa America - Brazylia (2007)
     * Złoty Puchar - USA (2007)
     * Euro - Hiszpania (2008)
     * Mundial - Włochy (2006)